Nabycie spadku a podatek od spadku
Autor: Szymon Sperling, Doradca Podatkowy nr 12258
Uprawomocnienie się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowanie aktu poświadczającego dziedziczenie przez notariusza powoduje nieodpłatny przyrost majątku, a co za tym idzie obowiązek podatkowy (podatek od spadków i darowizn). Dla spadków nie zgłoszonych do opodatkowania obowiązek ten powstaje w chwili powołania się podatnika przed
organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia. Spadek możemy nabyć:
– w drodze dziedziczenia
– w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego
– tytułem zachowku
– w drodze zapisu windykacyjnego
– przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych
– przy nabyciu jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym
Wysokość podatku, bądź zwolnienie z niego zależy od kilku aspektów. Podatkowi podlegają nabyte przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na tym terytorium. Własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą opodatkowane zostaną pod warunkiem, że nabywca, w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny, był obywatelem polskim lub w Rzeczypospolitej Polskiej miał miejsce stałego pobytu.
Istnieją formy spadku, darowizn lub zapisów windykacyjnych wyłączone z zakresu przedmiotowego ustawy o podatku od spadków i darowizn, ponieważ podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Są to:
– prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikające z nabycia tych praw;
– środki z pracowniczego programu emerytalnego;
– środki zgromadzone na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego;
– środki zgromadzone na indywidualnym koncie emerytalnym oraz na indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego;
– kwota składek zewidencjonowanych w zakładzie ubezpieczeń na subkoncie, na którym są informacje o zwaloryzowanej wysokości wpłaconych składek, wraz z wyegzekwowanymi od tych składek odsetkami za zwłokę.
Spadkobierców, ze względu na stopień pokrewieństwa możemy podzielić na trzy grupy:
Grupa I: małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa;
Grupa II: zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuki brata), rodzeństwo rodziców (np. ciotki, wujowie), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych (np. mąż wnuczki);
Grupa III: pozostali nabywcy.
Dla każdej z tych grup został określony próg czystej wartości spadku zwolnionej od podatku, bez obowiązku zgłaszania, i tak:
– dla osób należących do I grupy podatkowej – 9637 zł
– dla osób należących do II grupy podatkowej – 7276 zł
– dla osób należących do III grupy podatkowej – 4902 zł
Należy pamiętać, że przy obliczenie kwoty wolnej od podatku bardzo ważne jest uwzględnienie wartości rzeczy i praw majątkowych nabytych od tego samego spadkodawcy w przeciągu ostatnich 5 lat poprzedzających nabycie spadku (np. darowizny) .
Jeżeli spadek lub darowizna przekracza wartość wolną od podatku lub nie jest w formie aktu notarialnego podatnik jest zobowiązany do złożenia we właściwym urzędzie skarbowym zeznania podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD -3) lub wspólnego zeznania podatkowego (SD -3 wraz z informacjami o pozostałych podatnikach SD -3/A).
Zeznanie wraz z dokumentami, mającymi wpływ na określenie podstawy opodatkowania, należy złożyć do miesiąca od dnia otrzymania darowizny. Podatnik ma 14 dni od dnia otrzymania decyzji urzędu skarbowego na zapłatę podatku w wysokości ustalonej przez urząd (o ile wcześniej nie został pobrany przez notariusza). W sytuacji nie uregulowania należności podatkowej zostaną
naliczone odsetki za zwłokę. Termin jego przedawnienia będzie liczony od końca roku, w którym powstał obowiązek zapłaty (czyli od daty uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub daty sporządzenia przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia).
Zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn najbliżsi członkowie rodziny zwolnieni są z zapłaty podatku. Należą do nich: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki itd.), wstępni (rodzice, dziadkowie itd.), pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha. Jednak aby skorzystać z możliwości zwolnienia należy w ciągu 6 miesięcy od dnia nabycia darowizny zgłosić nabyte rzeczy
lub prawa majątkowe (na formularzu SD -Z2) właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Jeżeli jest to darowizna w formie środków pieniężnych dodatkowo musimy ten fakt udokumentować dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek bankowy prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. W sytuacji nie
zgłoszenia w odpowiednim czasie otrzymania spadku lub darowizny, nastąpi opodatkowanie na zasadach ogólnych (opodatkowana zostanie nadwyżka ponad 9637 zł) . W sytuacji, w której zgłoszenie nie nastąpiło z powodu późnego otrzymania informacji o nabyciu spadku, okres 6 miesięcy na złożenie formularza jest liczony od dnia otrzymania tej informacji.
Przedmiotem spadku może być domu lub mieszkanie. W wielu przypadkach jest możliwość zastosowania mieszkaniowej ulgi podatkowej, tj. jeżeli zostały nabyte w drodze spadku i darowiźnie przez osoby z I grupy podatkowej; w grupach II i III przyjęte w drodze spadków, zapisów czy poleceń testamentowych. Dodatkowo osoby z grupy III muszę sprawować opiekę nad spadkodawcą przez co najmniej dwa lata od podpisania umowy w tej sprawie u notariusza. Aby skorzystać z ulgi nie można być właścicielem lub najemcą innego lokalu mieszkalnego. Ulga obejmuje 110 m kw. powierzchni domu czy mieszkania (przy większej powierzchni opodatkowana według skali jest nadwyżka ponad ten limit). Warunkiem skorzystania z ulgi jest zameldowanie i zamieszkanie w odziedziczonym domu lub mieszkaniu przez co najmniej 5 lat. Jeżeli sprzedamy nieruchomość przed upływem 5 lat, uzyskane za nią pieniądze muszą zostać przeznaczone na zakup innego domu albo mieszkania (w ciągu 2 lat). Ujawnienie nie zgłoszonej darowizny w toku kontroli podatkowej skutkuje powstaniem w tym momencie obowiązku podatkowego od tej darowizny. Darowizna podlega wówczas opodatkowaniu wedle stawki sanacyjnej – 20 proc, niezależnie od grupy podatkowej.
Pozdrawiam Czytelników.
